Ngành may mặc và thời trang Việt Nam phát triển tương đối muộn do đó việc xây dựng các thương hiệu thời trang còn cách rất xa so với các thương hiệu thời trang nước ngoài. Muốn bắt kịp bước tiến của những thương hiệu này trên thị trường quốc tế cao cấp để khẳng định được vị thế là rất khó khăn. Do đó, doanh nghiệp may mặc và thời trang cần tìm ra cách tiếp cận với một phạm vi người tiêu dùng phổ thông rộng hơn để nhanh chóng có được sự quan tâm đến sản phẩm và thương hiệu của lượng lớn khách hàng.

Dựa trên nghiên cứu về chuỗi cung ứng của ZARA, bài viết này sẽ khám phá sự thay đổi trong việc số hóa quản lý chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp thời trang nhanh từ ba góc độ: thượng nguồn, trung nguồn và hạ nguồn của chuỗi cung ứng thời trang nhanh. Từ đó, rút ra những bài học cho ngành công nghiệp thời trang nhanh, nhằm nắm bắt cơ hội và kiểm soát rủi ro.

ZARA, một thương hiệu thời trang nhanh của Tây Ban Nha thuộc Tập đoàn Inditex, đã đạt được mức tăng trưởng ấn tượng khi duy trì tăng trưởng doanh thu hàng năm từ 10-15% trong giai đoạn 1996 – 2008 để trở thành nhà bán lẻ quần áo lớn nhất thế giới vào thời điểm đó. Với hơn 2000 cửa hàng tại 52 quốc gia, ZARA đã nổi lên như một đế chế thống trị trong ngành công nghiệp thời trang nhanh. Thành công của ZARA không thể phủ nhận được liên kết với hệ thống chuỗi cung ứng hiệu quả và nhạy bén, cho phép thương hiệu theo kịp với bối cảnh thời trang thay đổi nhanh chóng.

Trong môi trường kinh doanh năng động và ngày càng cạnh tranh khốc liệt, ZARA nhận thức được tầm quan trọng của việc tiên phong ứng dụng chuyển đổi số trong các hoạt động chuỗi cung ứng của mình. Với việc tích hợp các ứng dụng công nghệ thông tin và số hóa các quy trình chuỗi cung ứng, ZARA triển khai nhiều giải pháp kỹ thuật số trong toàn bộ chuỗi cung ứng, dẫn đến những thay đổi và tác động tích cực trong nhiều hoạt động khác nhau. Đáng chú ý, công nghệ kỹ thuật số đã cách mạng hóa việc tổ chức và thiết kế sản phẩm, hợp lý hóa các quy trình mua hàng và sản xuất, nâng cao chiến lược phân phối sản phẩm, hỗ trợ phản hồi trong bán hàng theo thời gian thực giúp phản ứng nhanh chóng với người tiêu dùng.

Tác động của số hóa đến nhà sản xuất và nhà cung cấp

Đẩy mạnh việc nâng cấp sản phẩm

ZARA đã áp dụng một phương pháp mới trong thiết kế, sử dụng các kênh tạp chí và kỹ thuật số để thu thập dữ liệu cho phân tích, bao gồm dữ liệu chi tiết từ doanh số bán hàng và tồn kho, và nhanh chóng xác định xu hướng phổ biến trên thị trường. Ngoài ra, việc tích hợp dữ liệu “bắt chước” (mô phỏng từ dữ liệu thật) để tạo ra các phiên bản mô phỏng giúp các nhà thiết kế tạo ra những trang phục, giày dép và phụ kiện phù hợp. Nó giảm thời gian giữa các bản cập nhật quần áo xuống khoảng hai tuần và giúp nhanh chóng phản ứng với các xu hướng thời trang, khuyến khích khách hàng mua hàng đúng thời điểm. Mô hình này giải quyết được việc đáp ứng nhu cầu của khách hàng thay đổi do số hóa.

Áp dụng chiến lược thiết kế trì hoãn (Delay Design Strategy)

Nhu cầu của khách hàng đa dạng và khó dự đoán. Chiến lược trì hoãn được ZARA áp dụng nhằm tối ưu hóa quy trình thiết kế, sản xuất và phân phối sản phầm, từ đó có thể tăng sản lượng, mang lại lợi ích kinh tế lớn hơn và thích ứng với sự biến đổi của nhu cầu sản phẩm. Chiến lược này sẽ trì hoãn việc hoàn thiện sản phẩm cho đến khi xác định được nhu cầu một cách chắc chắn.

Dựa trên các yếu tố phản ánh mức độ phổ biến nhất về xu thế thông qua dữ liệu, ZARA sẽ chọn và mua các loại vải tương ứng, tập trung càng nhiều càng tốt vào việc chọn vải thô (chưa nhuộm màu). Để phản ứng với sự biến động của nhu cầu thị trường và hành động kịp thời, ZARA sẽ nhanh chóng nhuộm màu cho vải thô, cắt và gửi nó đến nhà máy sau khi đã xác định thiết kế phù hợp cho sản xuất, điều này mang lại cho ZARA khả năng quản lý rủi ro chuỗi cung ứng tốt hơn. Do đó, ở các nhà máy tự động cắt và nhuộm vải, có tới hơn một nửa số vải đang ở dạng thô giúp ZARA nhanh chóng đáp ứng được xu hướng thay đổi thời trang giữa mùa (midseason fashion shifts). Chiến lược thiết kế trì hoãn giảm đáng kể chu kỳ mua nguyên liệu, và việc sử dụng các loại vải chưa nhuộm giảm thiểu lãng phí nguyên liệu.

Sử dụng hệ thống nhận dạng qua tần số vô tuyến (RFID)

Với sự tập trung vào thời trang nhanh, ZARA nỗ lực tích hợp số hóa vào việc quản lý logistics, hàng tồn kho và kho hàng. Tất cả các sản phẩm của ZARA phải được giao đến trụ sở chính tại Tây Ban Nha. Từ đó, quần áo được phân loại, đóng hộp tại trung tâm phân phối và giao đến điểm đến trong vòng 36 đến 48 giờ. Ngay cả các sản phẩm được sản xuất tại châu Á cũng phải được trả về văn phòng công ty để phân loại. Các máy tại các trung tâm phân phối tự động phân phối sản phẩm theo thông số đặt hàng được cung cấp bởi các nhà bán lẻ trên toàn thế giới. Giao hàng thường được thực hiện bằng đường bộ hoặc đường hàng không để rút ngắn thời gian di chuyển. ZARA có hai cơ sở giao hàng hàng không. Do đó, tất cả hàng hóa từ bên ngoài châu Âu đều được chuyển đến đó bằng máy bay, đảm bảo một khoảng thời gian giao hàng trong vòng 72 giờ đến cửa hàng.

Do các mặt hàng của ZARA nhỏ và đa dạng, dẫn tới việc khó khăn trong quản lý hàng trong kho. Để khắc phục điều này, ZARA sử dụng Hệ thống nhận dạng tần số vô tuyến (RFID) kết hợp với điện toán đám mây và trí tuệ nhân tạo. Việc theo dõi sản phẩm, nhận dạng và trao đổi dữ liệu, cập nhật hàng tồn kho theo thời gian thực, thậm chí là phản hồi của khách hàng theo thời gian thực về hàng tồn kho và logistics đều có thể thực hiện được với việc nhận dạng tín hiệu không dây. Mặc dù công nghệ này có giá cao, nhưng nó giảm đáng kể chi phí quản lý thủ công và nguy cơ hàng tồn kho chậm, tăng cường khả năng di chuyển hàng tồn kho và hạnh phúc của khách hàng. Công nghệ RFID cho phép ZARA xác định đúng nơi và số lượng sản phẩm đang ở đâu trong chuỗi, từ đó cung cấp thông tin chính xác cho khách hàng.

Tác động của số hóa lên nhà phân phối và kênh bán lẻ

Thị trường thời trang nhanh yêu cầu các công ty may mặc phải thích ứng với xu hướng thời trang. ZARA tạo ra mô hình chuỗi cung ứng dọc tích hợp cao cho phép các nhà phân phối và bán lẻ phản hồi việc phân phối sản phẩm và doanh số trong chuỗi.

Cụ thể, ZARA áp dụng mô hình phân phối sản phẩm giữa các cửa hàng để sản phẩm bỏ qua quá trình lưu kho, chuyển giao và bốc dỡ phức tạp, và phân phối trực tiếp đến từng cửa hàng. Điều này sử dụng rất nhiều công nghệ và thiết bị tiên tiến. Ví dụ, các công cụ đọc quang học được sử dụng để phân loại sản phẩm, băng chuyền ngầm được dựng lên để vận chuyển sản phẩm, và hệ thống nhận dạng mã vạch tiêu chuẩn đồng nhất. Hệ thống quản lý trung tâm phân phối phân tích thông tin đơn hàng yêu cầu từ mỗi cửa hàng và gửi chỉ thị đến cánh tay robot, cánh tay này đọc mã vạch thông qua tia laser để nhận diện sản phẩm; cánh tay robot phân loại và đóng gói sản phẩm; băng chuyền chuyển chúng đến cổng phân phối, và hàng hóa sẵn sàng để phân phối trong vòng 8 giờ. Logistics tốc độ cao cộng với tỷ lệ sai sót thấp làm cho nó có khả năng đảm bảo tính kịp thời và hiện đại của hàng hóa, và ở một mức độ nào đó, cũng làm tăng doanh số bán hàng.

Các trung tâm phân phối tự động lớn của ZARA đạt được:

• 17 triệu mặt hàng di chuyển đi mỗi tuần
• Không có mặt hàng nào lưu kho quá 72 giờ
• Vận chuyển thành phẩm đi và vận chuyển về nguyên liệu thô, sản phẩm chưa hoàn thiện từ các địa điểm ngoài Tây Ban Nha.

Hệ thống thông tin logistics toàn cầu của ZARA được phát triển bởi bộ phận công nghệ thông tin của trụ sở chính tại Tây Ban Nha, là một nền tảng không thể thiếu để quản lý các liên kết logistics và phân phối cũng như các liên kết kinh doanh. Thông qua hệ thống này, mỗi cửa hàng được trang bị ít nhất một thiết bị trợ lý kỹ thuật số cá nhân (Personal Digital Assistant – PDA) và nhiều máy tính văn phòng trực tuyến.

PDA là 1 loại máy tính cầm tay dành cho người quản lý cửa hàng cho phép họ kiểm soát các loại mặt hàng về số lượng, màu sắc, kích cỡ cũng như nhanh chóng kiểm tra loại sản phẩm mà khách đang muốn tìm.

Hệ thống này thực hiện quản lý thông minh thông tin sản phẩm của cửa hàng và thông tin cân đối tồn kho. Trụ sở chính phân tích dữ liệu bán hàng phản hồi hàng ngày từ mỗi cửa hàng để đưa ra các biện pháp đối phó khác nhau cho các sản phẩm được đánh giá là bán chạy và bán chậm, đồng thời yêu cầu mỗi cửa hàng đặt một số lượng đơn hàng nhỏ để trụ sở chính có thể phản ứng nhanh chóng với biến động thị trường lần đầu tiên nhằm đáp ứng đầy đủ nhu cầu của thị trường

Nhiều năm kinh nghiệm của ZARA trong lĩnh vực xây dựng công nghệ thông tin đã giúp họ khai thác tối đa dữ liệu với hiệu suất tuyệt vời trong việc chia sẻ và sử dụng thông tin. Ứng dụng hiệu quả hệ thống công nghệ thông tin của ZARA đã rút ngắn đáng kể thời gian trong việc kết nối hai khâu, tạo ra một vòng tròn lưu thông thông tin, dòng tiền và logistics giữa mỗi cửa hàng và trụ sở chính.

Tác động của số hóa đến người tiêu dùng

Thời trang nhanh luôn được đặc trưng bởi sự thay thế sản phẩm nhanh chóng và sản phẩm có giá cả phải chăng, khiến cho cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trong ngành trở nên rất khốc liệt. Ngày nay, công nghệ thông tin và vận chuyển logistics rất phát triển, và ngành công nghiệp thời trang nhanh ngày càng ưa chuộng mô hình O2O (Online to Offline). Ngay từ năm 2015, ZARA đã dần dần chuyển trọng tâm từ các cửa hàng trực tiếp sang bán hàng trực tuyến. Các kênh bán hàng trực tuyến của ZARA chủ yếu là ba kênh: thứ nhất, thông qua trang web chính thức của thương hiệu tại mỗi quốc gia; thứ hai, thiết lập cửa hàng thương hiệu trên nền tảng thương mại điện tử; thứ ba, ứng dụng trên thiết bị di động của ZARA. Điều đáng chú ý là các cửa hàng kênh bán hàng trực tuyến của ZARA đều thuộc sở hữu của thương hiệu, và nguồn hàng trực tuyến và trực tiếp là như nhau, giảm bớt sự nghi ngờ của người tiêu dùng về tính xác thực của hàng hóa.

Về nguồn cung sản phẩm, nhiều người tiêu dùng luôn gặp phải tình trạng thiếu hàng (hết hàng) khi mua sắm trực tuyến, điều này ảnh hưởng lớn đến trải nghiệm của người tiêu dùng, do đó, rất quan trọng đối với các doanh nghiệp áp dụng mô hình O2O để điều phối lượng hàng hóa trực tuyến và trực tiếp nhằm đạt được phân phối cân bằng. Các cửa hàng trực tuyến và trực tiếp của ZARA chia sẻ một hệ thống quản lý hàng tồn kho chung, có khả năng giám sát theo thời gian thực lượng hàng tồn kho của hai bên để đảm bảo độ sâu của hàng tồn kho.

Về trải nghiệm của khách hàng, sự kết hợp giữa các phương thức trực tuyến và trực tiếp của ZARA cũng hỗ trợ sự tham gia của người tiêu dùng vào quá trình thiết kế trang phục. ZARA thu thập và ghi lại các xu hướng tiêu dùng, đề xuất và ý kiến về trang phục thông qua các cửa hàng trực tiếp và người mua hàng online từ các quốc gia khác nhau, và tải lên trụ sở chính của ZARA để phân tích. Bộ phận thiết kế sau đó tạo ra các trang phục mùa mới dựa trên những ý kiến này, từ đó tối đa hóa sự hài lòng của nhu cầu của người tiêu dùng. Người tiêu dùng có thể đặt hàng trực tiếp trên ứng dụng di động của ZARA, thông qua công nghệ định vị LBS để kết nối với kho hàng trực tuyến và các cửa hàng trực tiếp gần nhất, từ đó phát lệnh cho địa điểm gần nhất để giao hàng, đảm bảo người tiêu dùng có thể nhận được hàng càng sớm càng tốt. Ngoài ra, một số nền tảng thương mại điện tử mà ZARA tham gia cũng đã giới thiệu chức năng phòng thử 3D, giúp người tiêu dùng chọn trang phục phù hợp mà không cần phải ra khỏi nhà, từ đó cải thiện đáng kể sự hài lòng khi mua sắm.

Về thiết kế cửa hàng trực tiếp, đặc điểm nổi bật của cửa hàng ZARA là cung cấp cho khách hàng một không gian rộng rãi và thoải mái để lựa chọn sản phẩm, từ đó nâng cao trải nghiệm mua sắm và mong muốn của khách hàng. ZARA cũng chi một phần lớn ngân sách hàng năm cho việc cải thiện và thiết kế cửa hàng, và tin rằng phong cách của cửa hàng có ảnh hưởng tích cực đối với trải nghiệm mua sắm của khách hàng, vì khách hàng có thể phản ứng tích cực với phong cách của cửa hàng, điều này có thể tạo ảnh hưởng tích cực đến trải nghiệm mua sắm của họ. Họ tin rằng phong cách của cửa hàng có thể ảnh hưởng tích cực đến việc mua sắm của khách hàng, vì khách hàng có thể đến cửa hàng để mua sắm với thiết kế đẹp và độc đáo của nó, điều này cũng có thể giúp tăng nhận thức và nhận diện thương hiệu. Để cải thiện hiệu quả của các cửa hàng trực tiếp, ZARA đã triển khai công nghệ RFID trong tất cả các cửa hàng của mình từ năm 2016 để định vị các sản phẩm thời trang một cách chính xác và nhanh chóng hơn, từ đó nâng cao hiệu quả và giảm thời gian chờ đợi của khách hàng.

Trong thế giới ngày nay, nơi giá trị thêm của thương hiệu lớn hơn nhiều so với giá trị của sản phẩm may mặc chính mình. Ngành may mặc và thời trang của Việt Nam nên xây dựng một chuỗi cung ứng bền vững dưới môi trường cạnh tranh ngày càng khắc nghiệt và sử dụng hệ thống quản lý chuỗi cung ứng để tích hợp một cách hiệu quả các liên kết như mua hàng, thiết kế, vận chuyển và cửa hàng phân phối, từ đó cải thiện hình ảnh thương hiệu và nâng cao năng lực cạnh tranh của mình.

Bài: Hoàng Mạnh Cầm