Cuộc khủng hoảng Covid-19 đã gây ra những tác động ngay lập tức và tiêu cực đối với công nhân và chuỗi cung ứng, thể hiện rõ nét trong lĩnh vực sản xuất dệt may. Các nhà bán lẻ quần áo ở các quốc gia hầu hết đều trải qua thời kỳ khó khăn, bắt đầu từ đầu năm 2019 khi phải đóng các cửa hàng do cầu tiêu dùng giảm. Doanh số bán hàng từ ngoại tuyến tới trực tuyến đều suy yếu, tạo ra những cú sốc trực tiếp cho chuỗi cung ứng dệt may toàn cầu.

Triển vọng kinh tế toàn cầu 6 tháng cuối năm 2020

Theo Báo cáo mới nhất của IMF xuất bản vào cuối tháng 6 năm 2020, tăng trưởng toàn cầu được dự báo ở mức (4,9%) vào năm 2020, thấp hơn 1,9 điểm % so với dự báo Triển vọng kinh tế thế giới (WEO) đưa ra vào tháng 4 năm 2020. Đại dịch Covid-19 đã có tác động tiêu cực hơn đến hoạt động trong nửa đầu năm 2020 so với dự đoán và sự phục hồi được kỳ vọng sẽ giảm dần so với dự báo trước đây. Năm 2021, tăng trưởng toàn cầu được dự kiến ​​ở mức 5,4%. Nhìn chung, điều này sẽ khiến GDP 2021 giảm khoảng 6 điểm phần trăm so với các dự báo trước Covid-19 vào tháng 1 năm 2020.

Hình 1: Dự báo GDP toàn cầu và một số quốc gia chính 2020&2021

 

(Nguồn: IMF, World Economic Outlook Update, T6/2020)

Tại Hội nghị Bloomberg Invest Global vào ngày 23/6/2020 vừa qua, ông Carmen Reinhart, Kinh tế trưởng Ngân hàng Thế giới cho biết: “Phục hồi thực sự là ít nhất nền kinh tế phải quay trở lại mức sản lượng trước khi cuộc khủng hoảng bắt đầu. Theo tôi, chúng ta còn rất lâu mới làm được điều đó!”.

IMF ước tính rằng vào cuối năm nay, 170 quốc gia – tương đương gần 90% thế giới – sẽ chứng kiến mức thu nhập bình quân đầu người giảm. Cho dù các chính phủ có nỗ lực đến thế nào, thế giới vẫn đang phải gánh chịu cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất kể từ cuộc Đại khủng hoảng đến nay.

Phải thừa nhận rằng, một số chỉ số sản xuất và bán lẻ tại các nền kinh tế lớn đang cho thấy sự cải thiện. Tuy nhiên, hi vọng cho sự phục hồi hình chữ V đã bị phá vỡ, khi việc mở lại các doanh nghiệp vẫn còn rất yếu, rủi ro tạm ngừng hoạt động sang phá sản vĩnh viễn vẫn còn rình rập quanh nền kinh tế.

Tình hình bệnh dịch trên toàn cầu cập nhật đến 06/7/2020

Tính từ đầu mùa dịch đến 06/7/2020, đã có 11,29 triệu ca nhiễm Covid-19 trên toàn cầu và khoảng 500.000 người đã tử vong vì bệnh dịch này, theo tin cập nhật mới nhất của Reuters mới đây. Trong đó, Mỹ dẫn đầu về số ca nhiễm siêu virus này trên thế giới, với 2,8 triệu trường hợp nhiễm và gần 130 ngàn người tử vong. Ở thời điểm hiện tại, số người bị nhiễm Covid-19 mới ở các bang tại Mỹ vẫn không ngừng gia tăng.

Tại Châu Á – Thái Bình Dương, Ấn Độ dẫn đầu với số ca nhiễm mới một ngày, với khoảng 22 ngàn ca nhiễm mới. Hiện tại, số ca nhiễm tại Ấn Độ lên tới 648 ngàn ca, trong đó 18,65 ngàn ca nhiễm Covid-19 đã tử vong. Tại Úc, nhiều nơi đã ra lệnh cách ly các địa điểm có người phơi nhiễm nơi công cộng.

Tại Châu Âu, Tây Ban Nha đã cách ly vùng El Sergia sau khi số ca nhiễm tại địa phương này đã tăng thêm 60 trường hợp chỉ trong 24 giờ. Trong khi đó tại Anh, các quán rượu và rạp chiếu phim đã mở cửa trở lại sau khi Anh tuyên bố phần nào kiểm soát được tình trạng bệnh dịch. Tại Brazil, quốc gia có số người nhiễm và tử vong cao thứ 2 thế giới hiện đang áp dụng các biện pháp kiểm tra thân nhiệt đã được thực thi ở khắp các chốt điểm công cộng, người dân cũng được phát nước rửa tay và các dụng cụ bảo hộ.

Nhìn chung đến thời điểm hiện tại, bệnh dịch do Covid-19 gây ra vẫn chưa được kiểm soát trên toàn cầu, gây không ít lo lắng và quan ngại cho toàn thế giới, cũng như những tác động tiêu cực cho nền kinh tế toàn cầu.

Dự báo tổng cầu thị trường dệt may toàn cầu 6 tháng cuối năm 2020

Có thể khẳng định, đại dịch Covid-19 đã và đang tác động nghiêm trọng đến cả hai phía cung và cầu của nền kinh tế. Nhu cầu tiêu dùng bị ảnh hưởng bởi các hoạt động dự trữ, giãn cách xã hội, tâm lý không chắc chắn về diễn biến tương lai cùng những chính sách thắt lưng buộc bụng của các hộ gia đình và hành động dè dặt trong đầu tư, chi tiêu của các doanh nghiệp. Về phía cung, Covid-19 cũng tác động đến nguồn cung khi gây nên sự đứt gẫy, gián đoạn chuỗi cung ứng, buộc nhiều nhà máy phải tạm thời đóng cửa, hạn chế mở các cửa hàng ở một số quốc gia, gây nên tâm lý dự trữ của người tiêu dùng.

Hồi tưởng lại khi đại dịch do Covid-19 nhen nhóm trong những ngày đầu năm 2020 rồi bùng phát không lâu sau đó đã dẫn đến việc hàng loạt các nhà máy dệt may của Trung Quốc tạm ngưng sản xuất, đóng cửa các nhà máy, sau đó là việc đóng cửa các cửa hàng bán lẻ quần áo ở những quốc gia khác trên thế giới bởi lệnh giãn cách xã hội.

Về tổng cầu dệt may thế giới, bước sang quý II/2020, tình hình thị trường dệt may thế giới nhìn chung vẫn chưa đón nhận nhiều dấu hiệu khả quan, cầu thị trường chưa chuyển biến nhiều. Cụ thể, niềm tin tiêu dùng các mặt hàng ở Mỹ, EU và Nhật Bản chưa có nhiều tín hiệu vui.

Các số liệu nhập khẩu hàng may mặc và một loạt động thái giảm giá kích cầu, đẩy hàng tồn kho đi nhằm tránh tồn đọng vốn của các hãng bán lẻ, cũng như tạm ngừng nhập khẩu may mặc của các nhà nhập khẩu lớn cho thấy, thị trường cũng như cầu tiêu dùng các mặt hàng quần áo khá chững.

Ví dụ, số liệu nhập khẩu dệt may của Mỹ cho thấy, kim ngạch nhập khẩu dệt may trong 4 tháng đầu năm của nước này chỉ đạt 28,7 tỷ USD, giảm tới 18,4% so với cùng kỳ năm ngoái, điều chưa từng thấy trong 10 năm trở lại đây.

Sự kiện một loạt hãng thời trang đệ đơn xin phá sản, ví dụ như trường hợp của JCPenny với 850 cửa hàng phải đóng cửa cho thấy sức ép tài chính lên các thương hiệu thời trang trong thời kỳ kinh tế bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh là rất lớn. Nhiều nhãn hàng rơi vào tình trạng vẫn phải chi trả các chi phí quản lý vận hành, trả tiền thuê nhà, tiền lương nhân viên, kho bãi, tiền lãi vay, tuy nhiên không thu được nhiều doanh thu do lệnh giãn cách xã hội, do niềm tin tiêu dung suy giảm, …. Kết quả là, nhiều công ty may mặc phải thay đổi cách thức chi trả với các nhà cung ứng hoặc hoãn, hủy đơn hàng. Hiện tại, tình trạng hoãn, hủy đơn hàng của các nhà bán lẻ tại Châu Âu và Mỹ – hai thị trường nhập khẩu dệt may lớn nhất của thế giới – cho tới nay vẫn đang tiếp diễn, gây không ít quan ngại cho nhiều quốc gia cung ứng.

Một  của ITMF trên 700 công ty dệt may trên toàn thế giới cho thấy, các đơn đặt hàng hiện tại trên toàn cầu giảm trung bình 31%. Khoảng 959 nhà máy ở Bangladesh cho biết, do Covid-19 mà lượng đơn hàng xuất khẩu may mặc với số lượng 826,42 triệu chiếc, tương đương 2,67 tỷ USD đã bị hoãn, hủy, đẩy nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ vào trạng thái “sống dở chết dở”. Ngoài việc tạm dừng các đơn đặt hàng mới, người mua cũng yêu cầu các nhà cung cấp không chuyển đơn quần áo đã may và trả chậm. Trong những trường hợp này, các nhà sản xuất đã phát sinh chi phí và có thể mắc nợ các nhà cung cấp nguyên liệu đầu vào. Ngay cả khi một số công ty đang chuyển sang sản xuất thiết bị bảo vệ cá nhân cho mục đích y tế, nhìn chung vẫn không đủ đối với nhiều nhà sản xuất vì các đơn hàng này không cung cấp đủ việc làm cho tất cả những người bị sa thải do ảnh hưởng của đại dịch.

Nhiều doanh nghiệp nhập khẩu viện dẫn các điều khoản “bất khả kháng” trong các hợp đồng để tạm dừng các đơn đặt hàng. Ngày 08/4 vừa qua, mạng lưới Dệt may bền vững của khu vực Châu Á (STAR), cơ quan tập hợp đại diện của các hiệp hội sản xuất dệt may lớn từ ​​Bangladesh, Campuchia, Trung Quốc, Myanmar, Pakistan và Việt Nam, đã đưa ra một tuyên bố chung về vấn đề này. STAR kêu gọi các thương hiệu quần áo và doanh nghiệp bán lẻ xem xét tác động của đại dịch Covid-19 và các quyết định hoãn, hủy đơn của họ trong đại dịch này có thể gây ra cho công nhân và các doanh nghiệp nhỏ trong chuỗi cung ứng, để từ đó tôn trọng hợp đồng mua bán với các nhà cung cấp. Trong tuyên bố của mình, mạng lưới STAR đã mời các doanh nghiệp toàn cầu hỗ trợ các đối tác kinh doanh trong chuỗi cung ứng càng nhiều càng tốt và hướng tới một chiến lược dài hạn về sự liên tục trong kinh doanh, sự thống nhất chuỗi cung ứng và sự bền vững xã hội.

Nhìn chung, tổng cầu dệt may toàn thế giới năm 2020 nhiều nguy cơ bị sụt giảm. Năm 2019, kim ngạch nhập khẩu dệt may thế giới là 755 tỷ USD. Với kịch bản dịch bệnh kéo dài đến hết năm 2020, ước tổng nhập khẩu dệt may thế giới chỉ đạt đến ngưỡng 600 – 640 tỷ USD, giảm từ 15-20% so với mức 755 tỷ USD của năm 2019. Khảo sát của Liên đoàn các nhà sản xuất thiết bị và hàng hoá dệt may cũng đưa ra dự báo về khả năng suy giảm 25% tổng cầu 2020 toàn thế giới.

Các chuyên gia tư vấn về dệt may toàn cầu thuộc dự án của Wazir Advisors còn dự đoán tình trạng tiêu thụ dệt may, da giầy năm 2020 tại Mỹ và EU còn giảm lần lượt xấp xỉ khoảng 30% do tâm lý người tiêu dùng lo lắng về tương lai. Dự kiến từ quý III/2021, mức tiêu thụ mới có khả năng hồi phục lại mức bình thường. Tuy nhiên, điều này phụ thuộc vào sự kiểm soát bệnh dịch cũng như việc mở cửa trở lại các cửa hàng tại các quốc gia nhập khẩu lớn.

Xuất khẩu dệt may Việt Nam 6 tháng cuối năm 2020

Kim ngạch xuất khẩu dệt may của Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2020 ước đạt 15,68 tỷ USD, giảm tới 13,4% so với cùng kỳ 2019. Đây là lần đầu tiên kim ngạch dệt may trong 6 tháng đầu năm của Việt Nam chứng kiến mức giảm mạnh trong 1 thập kỷ trở lại đây. Kết quả này một lần nữa cho thấy rõ tác động của dịch bệnh Covid-19 lên các doanh nghiệp dệt may Việt Nam.

Với ngành Dệt May Việt Nam, nhất là đối với ngành may mặc, trong quý I/2020, tình trạng hủy, giãn đơn hàng rất nghiêm trọng. Nhiều doanh nghiệp đã chứng kiến ngay mức doanh thu giảm 20% trong quý I/2020 và tiếp tục trượt giảm ở quý II/2020, thời gian mở LC cũng kéo dài.

Cùng với tình trạng hủy đơn hàng là tình trạng giãn đơn hàng, với các đơn hàng giao trong tháng 3 đều bị lùi xuống tháng 4, tháng 5. Nhiều doanh nghiệp còn chuyển sang may khẩu trang trong nỗ lực duy trì được việc làm cho công nhân, hạn chế tổn thất do dịch bệnh. Tuy nhiên hiện nay, khi thị trường trong nước đã bão hòa, các doanh nghiệp phải tìm cách xuất khẩu sang nước ngoài dẫn tới cạnh tranh ở mức cao. Tuy thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp có các đơn hàng khẩu trang đến hết quý III/2020 và có thể giúp duy trì tạo công ăn việc làm cho công nhân trong thời điểm khó khăn do Covid-19 gây ra, nhưng biên lợi nhuận chưa được cao do có tới 80% các đơn hàng làm khẩu trang theo hình thức gia công, chưa tạo được nhiều giá trị thặng dư như đơn hàng FOB, ODM. Hơn nữa, nếu trong giai đoạn tới, khi xuất khẩu khẩu trang, quần áo bảo hộ lao động giảm sẽ khiến doanh nghiệp còn khó khăn hơn nữa vào những tháng cuối năm.

Với tình hình thị trường kể trên, dự báo xuất khẩu dệt may của Việt Nam 6 tháng cuối năm tiếp tục giảm khoảng từ 14-18% so với cùng kỳ, khiến tổng kim ngạch xuất khẩu năm 2020 vào khoảng 32,75 tỷ USD, giảm khoảng 16% so với 2019.

Thị trường tiêu thụ dệt may nội địa

Trong điều kiện bình thường, quy mô ngành Dệt May Việt Nam đã vượt quá xa nhu cầu nội địa với tỷ trọng xuất khẩu chiếm 90% và 10% còn lại phục vụ nhu cầu trong nước. Việc trông đợi vào thị trường nội địa làm cứu cánh cho xuất khẩu ngưng trệ là điều không hề dễ dàng.

GDP 6 tháng đầu năm 2020 tăng 1,81% – đây là mức tăng thấp nhất của 6 trong 10 năm trở lại đây, một phần do quý II/2020 chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của dịch Covid-19, khi Chính phủ chỉ đạo thực hiện mạnh mẽ các giải pháp nhằm giãn cách xã hội.

Theo số liệu của Tổng cục thống kê, doanh thu bán lẻ hàng hóa 6 tháng đầu năm đạt 1.895,6 nghìn tỷ đồng (khoảng 78 tỷ USD), tăng 3,4% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, lương thực, thực phẩm tăng 7% nhưng may mặc giảm 1,2%, đặc biệt trong bối cảnh doanh thu bán lẻ tại 2 thành phố lớn đều tăng khá, cụ thể: thành phố Hồ Chí Minh tăng 10,1%; Hà Nội tăng 9,9%. Điều này cho thấy, ưu tiên của người dân trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 là nhu cầu về lương thực, thực phẩm chứ không phải quần áo may mặc.

Nếu như các năm trước, GDP tăng 6-7% thì hàng may mặc nội địa có thể tăng 9-10%. Tuy nhiên năm nay, dự kiến GDP chỉ tăng 3-4%, kèm theo thu nhập của doanh nghiệp và lao động giảm, hàng nhập khẩu vào Việt Nam phá giá. Dự kiến, kịch bản tốt nhất tiêu thụ nội địa hàng may mặc tăng không quá 5%, tương đương khoảng 200-250 triệu USD, quá nhỏ so với quy mô xuất khẩu hơn 39 tỷ USD năm 2019 của ngành Dệt May Việt Nam.

Hướng đi nào cho doanh nghiệp dệt may 6 tháng cuối năm 2020

Có thể nói, 6 tháng cuối năm 2020 doanh nghiệp dệt may mới thực sự bước vào giai đoạn khó khăn khi các mặt hàng truyền thống, thế mạnh của nhiều doanh nghiệp may như veston, sơ mi cao cấp gần như chưa có đơn hàng cho 2 quý cuối năm do tình hình dịch bệnh Covid-19 trên thế giới vẫn tiếp tục tăng mạnh. Đặc biệt tại Mỹ, mỗi ngày vẫn có thêm 50-60 nghìn người nhiễm mới và một số bang vẫn phải tiếp tục đóng cửa, trong khi mặt hàng khẩu trang và đồ bảo hộ được coi là cứu cánh cho nhiều doanh nghiệp may trong quý II thì hiện tại giá đã giảm mạnh do dư thừa nguồn cung trên toàn thế giới.

Do vậy, trong 6 tháng cuối năm 2020, doanh nghiệp dệt may cần tối thiểu hóa sự sụt giảm doanh thu và lợi nhuận bằng việc quản trị chi phí sản xuất chặt chẽ, giữ vững chất lượng sản phẩm, bố trí lại lực lượng sản xuất, xác định lực lượng lao động chủ lực cần duy trì việc làm và thu nhập để người lao động đồng hành cùng doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn khi thị trường chưa hồi phục.

Bài: Đức Anh – Hồng Hạnh